Ochrona gatunkowa roślin ma na celu:

-zapewnienie przetrwania i właściwego stanu ochrony dziko występujących roślin oraz ich siedlisk, gatunków rzadko występujących, endemicznych, podatnych na zagrożenie i zagrożonych wyginięciem oraz objętych ochroną na podstawie umów międzynarodowych,

-zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej.

Sposoby ochrony gatunków dziko występujących

roślin polegają w szczególności na:

1) zabezpieczaniu ostoi i stanowisk roślin przed zagrożeniami zewnętrznymi;
2) wykonywaniu zabiegów ochronnych utrzymujących właściwy stan siedliska roślin, w szczególności:
a) utrzymywaniu lub odtwarzaniu właściwych dla gatunku stosunków świetlnych,
b) utrzymywaniu lub odtwarzaniu właściwego dla gatunku stanu gleby lub wody,
c) utrzymywaniu lub odtwarzaniu właściwych dla gatunku stosunków wodnych,
d) koszeniu siedliska, w sposób właściwy dla gatunku,
e) wypasie zwierząt gospodarskich na obszarze siedliska, w sposób właściwy dla gatunku chronionego,
f) regulowaniu liczebności roślin, grzybów i zwierząt mających wpływ na chronione gatunki;
3) wspomaganiu rozmnażania się gatunku na stanowiskach naturalnych;
4) obserwacji i dokumentowaniu (monitoring) stanowisk, ostoi i populacji gatunków;
5) zabezpieczaniu reprezentatywnej części populacji przez ochronę ex situ;
6) zasilaniu populacji naturalnych przez wprowadzenie osobników z hodowli ex situ;
7) przywracaniu roślin z hodowli ex situ do środowiska przyrodniczego;
8) przenoszeniu roślin zagrożonych na nowe stanowiska;
9) edukacji w zakresie rozpoznawania gatunków chronionych i sposobów ich ochrony;
10) prowadzeniu upraw roślin należących do gatunków chronionych wykorzystywanych do celów gospodarczych;
11) promowaniu technologii prac związanych z prowadzeniem racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej i rybackiej, umożliwiających zachowanie ostoi i stanowisk gatunków chronionych.

Gatunki nieobjęte ochroną są też chronione!

Wszelkie rośliny, a także ich siedliska, nieobjęte ochroną prawną, mogą być niszczone jedynie w związku z:

-realizacją zadań uzasadnionych potrzebami ochrony przyrody

-prowadzeniem badań naukowych, edukacją

-racjonalną gospodarką

-amatorskim zbiorem na własne potrzeby

-prowadzeniem akcji ratowniczej

-bezpieczeństwem powszechnym, sanitarnym i weterynaryjnym

-ochroną życia i zdrowia ludzi

-zapobieganiem skutkom klęski żywiołowej lub ich usuwaniem.

Znaczy to, że bezmyślne niszczenie jakichkolwiek gatunków roślin jest wykroczniem wobec prawa.
 

OCHRONA ŚCISŁA I CZĘŚCIOWA

Ochrona ścisła - ochrona przy której zezwolenia na ewentualne odstępstwa od poniższych zakazów może udzielić wyłącznie Minister Środowiska.

Ochrona częściowa - ochrona przy zezwolenia na ewentualne odstępstwa od poniższych zakazów może udzielić wojewoda.

W  stosunku do gatunków roślin objętych ochroną ścisłą i częściową obowiązują następujące zakazy:

1)* zrywania, niszczenia i uszkadzania;
2)* niszczenia ich siedlisk i ostoi;
3)* dokonywania zmian stosunków wodnych, stosowania środków chemicznych, niszczenia ściółki leśnej i gleby w ostojach;
4) pozyskiwania, zbioru, przetrzymywania, posiadania, preparowania i przetwarzania całych roślin i ich części;
5) zbywania, nabywania, oferowania do sprzedaży, wymiany i darowizny roślin żywych, martwych, przetworzonych i spreparowanych, a także ich części i produktów pochodnych;
6) wwożenia z zagranicy i wywożenia poza granicę państwa roślin żywych, martwych, przetworzonych i spreparowanych, a także ich części i produktów pochodnych.

*Zakazy nr 1 - 3 w stosunku do roślin objętych ochroną ścisłą lub częściową, z wyjątkiem gatunków wymienionych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r., Dz. U. Nr 168, poz. 1764, w załączniku nr 1, oznaczonych symbolem (1), nie dotyczą:

1) wykonywania czynności związanych z prowadzeniem racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej, jeżeli technologia prac uniemożliwia przestrzeganie zakazów;
2) usuwania roślin niszczących materiały lub obiekty budowlane.

Gatunki dziko występujących roślin podlegające ochronie ścisłej:

Ramienice
Ramienica szczeciniasta Chara strigosa

Ramienica wielokolczasta Chara polyacantha

Wątrobowce
Lśniątka zakrzywiona Riccardia incurvata

Natorfek nagi Odontoschsisma denudatum

Płożyk wonny Geocalyx graveolens

Zgiętolist nadrzewny Anastrophyllum helerianum

Mchy

Błotniszek wełnisty Helodium blandowii

Błyszcze włoskowate Tomenthypnum nitens

Drabinowiec mroczny Cinclidium stygium

Gładysz paprociowaty Homalia trichomanoides

Jeżolist zwyczajny Antitrichia curtipendula

Miechera Neckera complanata

Miechera Neckera crispa

Miechera Neckera pennata

Mokradłosz wielkolistny Calliergon megalophyllum

Mszar krokiewkowaty Paludella sąuarrosa

Nastroszek Ulota crispa

Nibyprątnik torfowy Pseudobryum cinclidioides

Parzechlin Meesia triąuetra

Podsadnik pęcherzykowaty Splachnum ampullaceum

Prątnik brandenburski Burym neo-damense

Rokiet łąkowy Hypnum pratense

Sierpowiec błyszczący Drepanocladus vernicosus

Skorpionowiec brunatny Scorpidium scorpioides

Szurpek porosły Orthotrichum ly-ellii

Widłoząb błotny Dicranum bonjeanii

Zrostniczek zielony Zygodon viri-dissimus

Zwiślik Anomodon attenuatus

Zwiślik Anomodon longifolius

Zwiślik Anomodon viticulosus

Torfowce Sphagnum - wszystkie 20 gatunków

w województwie podlaskim z wyjątkiem

Sphagnum fallax i S. squarrosum

Rośliny naczyniowe

Drzewa i krzewy
Bagno zwyczajne Ledum palustre

Brzoza niska Betula humilis
Chamedafne północna Chamaedaphne calyculata

Cis pospolitu Taxus baccata

Wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum

Wierzba borówkolistna Salix myrtilloides
Wierzba lapońska Salx lapponum

Rośliny zielne

Aldrovanda pecherzykowata Aldrovanda vesiculosa
Arnika górska Arnica montana
Aster gawedka Aster amellus
Bagnica torfowa Scheuchzeria palustris
Buławnik czerwony Cephalanthera rubra
Centuria nadobna Centaurium pulchellum
Centuria pospolita Centaurium erythraea

Czarcikęsik Kluka Succisella inflexa

Dziewięćsił bezłodygowy Carlina acaulis

Dzwonecznik wonny Adenophoro lilifoia

Dzwonek boloński Campanula bononiensis

Dzwonek syberyjski Campanula sibińca

Dzwonek szerokolistny Campanula latifolia
Fiołek torfowy Viola epipsila

Gnidosz błotny Pedicularis palustris

Gnidosz królewski Pedicularis sceptrum-carolinum
Gnieźnie leśny Neottia Indus-avis

Gołka długoostrogowa Gymnadenia conopsea

Goryczka krzyżowa Gentiana cruciata

Goryczka wąskolistna Gentiana pneumonanthe

Goryczuszka błotna Gentianella uliginosa

Goryczuszka gorzkawa Gentianella amarella

Goździk kosmaty Dianthus armeria

Goździk piaskowy Dianthus arenarius

Goździk pyszny Dianthus superbus

Grążel drobny Nuphar pumila

Groszek wielkoprzylistkowy Lathyrus pisiformis

Groszek wschodniokarpacki Lathyrus laevigatus

Grzybienie północne Nymphaea candida

Kłóć wiechowata Cladium mariscus

Konitrut błotny Gratiola officinalis

Kosaciec syberyjski Iris sibirica

Kosatka kielichowa Tofieldia calyculata

Kruszczyk błotny Epipactis palustris

Kruszczyk rdzawoczerwony Epipactis atrorubens

Kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine

Kukuczka kapturkowata Neottianthe cucullata

Kukułka (storczyk) bałtycka Dactylorhiza baltica

Kukułka (storczyk) Fuchsa Dactylorhiza fuchsii

Kukułka (storczyk) krwista Dactylorhiza incarnata

Kukułka (storczyk) plamista Dactylorhiza maculata

Kukułka (storczyk) Ruthego Dactylorhiza ruthei
Kukułka (storczyk) szerokolistny Dactylorhiza majalis

Lenieć bezodkwiatkowy Thesium ebracteatum

Lepnica litewska Silene lithuanica

Lilia złotogłów Lilium martagon

Lipiennik Loesela Liparis loeselii

Listera jajowata Listera ovata

Listera sercowata Listera cordata

Łyszczec wiechowaty Gypsophila paniculata

Marzyca ruda Schoenus ferrugineus

Turzyca bagienna Carex limosa

Mącznica lekarska Arctostaphylos uva-ursi

Mieczyk dachówkowaty Gladiolus imbricatus

Miodokwiat krzyżowy Herminium monorchis

Miodownik melisowaty Melittis melis sophyllum

Naparstnica zwyczajna Digitalis grandiflora

Nasięźrzal pospolity Ophioglossum vulgatum

Niebielistka trwała Swertia perennis

Obuwik pospolity Cypripedium calceolus

Orlik pospolity Aquilegia vulgaris

Ostrołódka kosmata Oxytropis pilosa

Ozorka zielona Coeloglossum viride

Paprotka zwyczajna Polypodium vulgare

Paprotnik kolczasty Polystichum aculeatum

Parzydło les'ne Aruncus syhestris

Pełnik europejski Trollius europaeus

Pióropusznik strusi Matteucia struthiopteris

Pluskwica europejska Cimicifuga europaea

Pływacz drobny Utricularia minor

Pływacz krótkoostrogowy Utricularia ochroleuca

Pływacz zachodni Utricularia australis

Pływacz zwyczajny Utricularia vulgaris

Podejźrzon księżycowy Botrychium lunarna

Podejźrzon marunowy Botrychium matricariijolium

Podejźrzon rutolistny Botrychium multifidum

Podkolan biały Platanthera bifolia

Podkolan zielonawy Platanthera chloratha

Pomocnik baldaszkowi Chimaphila umbellata

Przylaszczka pospolita Hepatica nobilis

Pszczelnik wąskolistny Dacocephalum ruyschiana
Rojnik pospolity Jovibaraba sobolifera

Rosiczka długolistna Drosera anglica

Rosiczka okrągłolistna Drosera rotundifolia

Rzepik szczeciniasty Agrimonia pilosa

Sasanka łąkowa Pulsatilla pratensis

Sasanka otwarta Pulsatilla patens

Skalnica torfowiskowa Saxifraga hirculus

Skrzyp olbrzymi Eąuisetum telmateia

Skrzyp pstry Eąuisetum variegatum

Storczyk kukawka Orchis militaris

Storczyk męski Orchis mascula

Storzan bezlistny Epipogium aphylum

Szachownica kostkowata Fritillaria meleagris

Tajeża jednostronna Goodyera repens

Tłustosz pospolity Pinguicuia vulgaris

Turzyca rozsunięta Carex divulsa

Turzyca strunowa Carex chordorrhiza

Turzyca życicowa Carex loliacea

Wątlik błotny Hammabrya paludosa

Welnianka delikatna Eriophorum gracile

Wełnianeczka alpejska Baeothryon alpinum

Wełnianeczka darniowa Baeothryon caespitosum

Wężymord stepowy Scorzonera purpurea

Widłaczek torfowy Lycopodiella inundata

Widłak (Widlicz) spłaszczony Diphasiastrum complanatum

Widłak (Widlicz) Zeillera Diphasiastrum zeilleri

Widłak (Widlicz)cyprysowy Diphasiastrum tristachyum

Widłak goździsty Lycopodium clavatum

Widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum

Widłak wroniec Huperzia selago

Wielosił błękitny Polemonium coeruleum

Włosienicznik rzeczny Batrachium fluitans

Włosienicznik skąpopręcikowy Batrachium trichophyllum

Włosienicznik wodny Batrachium aąuatile

Wyblin jednolistny Malaxix monophyllos

Zaraza wielka Orobanche elatior

Zawilec wielkokwiatowy Anemone syhestris

Zimiziół północny Linnaea borealis

Żłobik koralowy Corallorhiza trifida

Gatunki dziko występujących roślin objętych ochroną częściową:

Wątrobowce
Biczyca trójwrębna Bazzania trilobata

Kosatka zanokcicowata Plagiochila asplenioides

Piórowiec kutnerowaty Trichocolea tomentella

Rzęsiak pospolity Ptilidium ciliare

Mchy
Bielistka siwa Leucobryum glaucum

Brodawkowiec czysty Pseudoscleropodium purum

Drabik drzewkowaty Climacium dendroides

Dzióbkowiec bruzdowany Eurhynchium striatum

Dzióbkowiec Zetterstedta Eurhynchium angustirete

Faldownik nastroszony Rhytidiadelphus sąuarrosus

Faldownik szeleszczący Rhytidiadelphus triąuetrus

Gajnik lśniący Hylocomium splendens

Jodłówka pospolita Abietinella abietina

Mokradłoszka zaostrzona Calliergonella cuspidata

Piórosz pierzasty Ptilium crista-castrensis

Płonnik cienki Polytrichum strictum

Płonnik pospolity Polytrichum commne

Próchniczek błotnu Aulacomnium palustre

Rokitnik pospolity Pleurozium schreberi

Torfowiec kończysty Sphagnum fallax

Torfowiec nastroszony Sphagnum sąuarrosum

Tujowiec Thuidium delicatulum

Tujowiec Thuidium philibertii

Tujowiec Thuidium tamariscinum

Widłoząb kędzierzawy Dicranum polysetum

Widłoząb miotłowy Dicranum scoparium

Rośliny naczyniowe

Krzewy i krzewinki
Barwinek pospolity Yinca minor

Bluszcz pospolity Hetera helix

Kalina koralowa Wiburnum opulus
Kruszyna pospolita Frangula alnus
Porzeczka czarna Ribes nigrum

Rośliny zielne

Bobrek trójlistkowy Menyanthes trifoliata

Czosnek niedźwiedzi Allium ursinum

Grążel żółty Nuphar lutea

Grzybienie białe Nymhaea alba

Kocanki piaskowe Helichrysum arenarium

Konwalia majowa Convallaria majalis

Kopytnik pospolity Asarum europaeum

Marzanka wonna Galium odoratum

Pierwiosnek lekarski Primula veris

Pierwiosnek wyniosły Primula elatior

Turówka leśna Hierochloe australis

Turówka wonna Hierochloe odorata
Turzyca piaskowa Carex arenaria

Wilżyna bezbronna Ononis arvensis

OCHRONA CZĘŚCIOWA, Z MOŻLIWOŚCIĄ POZYSKIWANIA

W  stosunku do gatunków roślin objętych ochroną częściową, które mogą być pozyskiwane obowiązują następujące zakazy:

1) zrywania, niszczenia i uszkadzania;
2) niszczenia ich siedlisk i ostoi;
3) dokonywania zmian stosunków wodnych, stosowania środków chemicznych, niszczenia ściółki leśnej i gleby w ostojach;
4)* pozyskiwania, zbioru, przetrzymywania, posiadania, preparowania i przetwarzania całych roślin i ich części;
5)* zbywania, nabywania, oferowania do sprzedaży, wymiany i darowizny roślin żywych, martwych, przetworzonych i spreparowanych, a także ich części i produktów pochodnych;
6)* wwożenia z zagranicy i wywożenia poza granicę państwa roślin żywych, martwych, przetworzonych i spreparowanych, a także ich części i produktów pochodnych.

*Zakazy nr 4 - 6 nie dotyczą:

1) pozyskiwania roślin lub ich części i produktów pochodnych przez podmioty, które uzyskały zezwolenie wojewody na ich pozyskiwanie;
2) przetrzymywania, zbywania, nabywania, oferowania do sprzedaży, wymiany, darowizny, a także wywożenia poza granice państwa, żywych, martwych, przetworzonych i spreparowanych roślin (oraz ich części i produktów pochodnych) jęśli ich zbiór odbył się za zezwoleniem wojewody.

Gatunki dziko występujących roślin objętych ochroną częściową, które mogą być pozyskiwane, oraz sposób ich pozyskiwania:

Mchy
Brodawkowiec czysty Pseudoscleropodium purum — ręczny zbiór darni
Fałdownik nastroszony Rhytidiadelphus squarrosus - ręczny zbiór darni
Rokietnik pospolity Pleurozium schreberi - ręczny zbiór darni
Torfowiec kończysty Sphagnum fallax—ręczny zbiór darni
Widłoząb kędzierzawy Dicranum polysetum - ręczny zbiór darni
Widłoząb miotłowy Dicranum scoparium - ręczny zbiór darni

Rośliny naczyniowe

Bobrek trójlistkowy Menyanthes trifoliata - ścinanie ziela narzędziami ręcznymi
Kocanki piaskowe Helichrysum arenarium - ścinanie pędów kwiatostanowych
Konwalia majowa Convallaria majalis - ręczny zbór kwiatostanów
Kopytnik pospolity Asarum europaeum - ręczny zbiór ziela
Kruszyna pospolita Frangula alnus - zdzieranie kory ze ściętych pędów
Porzeczka czarna Ribes nigrum - ręczny zbiór liści
Przytulia (marzanka) wonna Galiom odoratum - ścinanie ziela narzędziami ręcznymi
Turówka leśna Hierochloe australis - ścinanie ziela narzędziami ręcznymi

OCHRONA Z USTALENIEM STREF OCHRONY

Gatunki dziko występujących roślin wymagające ustalenia stref ochrony ich ostoi lub stanowisk:

Aldrowanda pęcherzykowata Aldrovanda vesiculosa - strefa ochronna obejmuje cały zbiornik, w którym stwierdzono tą roślinę

Kukuczka kapturkowata Neottianthe cucullata - strefa ochronna obejmuje powierzchnię w promieniu 100 m od granic stanowiska tej rośliny
Miodokwiat krzyżowy Herminium monorchis - strefa ochronna obejmuje całe torfowisko, na którym występuje ten gatunek

Strefy wyznacza wojewoda, a w parku narodowym - jego dyrektor. Branice takich stref stref powinny być oznaczone tablicami z napisem "ostoja roślin" oraz "osobom nieupoważnionym wstęp wzbroniony".

W strefie ochrony obowiązują zakazy:

-przebywania osób (z wyjątkiem właściciela danej nieruchomości oraz osób sprawujących zarząd i nadzór nad tym obszarem)

-wycinania drzew lub krzewów

-dokonywania zmian stosunków wodnych (z wyjątkiem wypadków, gdy jest to związane z potrzebą ochrony gatunków objętych strefą) 

-wznoszenia obiektów, urządzeń i instalacji

Jedynie wojewoda (lub odpowiednio dyrektor parku narodowego) może zezwolić na wycinanie drzew lub krzewów, a na odstępstwa od pozostałych zakazów może wydać zezwolenie tylko minister środowiska.